Plac Główny w Ried w Austrii Górnej w adwentowej szacie © Ried, Franz Kaufmann
Nauczyciel Peterlechner zaangażował swojego ucznia Franza Xavera Grubera jako asystenta. Ta wstępna edukacja wystarczyła Gruberowi, by podejść do egzaminu na nauczyciela. Szkoła Główna w Ried została otwarta w 1780 roku, kiedy bawarscy pedagodzy zostali po nowym wytyczeniu granic przeszkoleni w duchu austriackiego systemu szkolnictwa, zaprowadzonego przez Marię Teresę. Tutaj Gruber otrzymał 22 czerwca 1806 roku świadectwo zdania egzaminu.
Zmienne losy miasteczka Ried
W drugiej połowie XVIII wieku prowincja Innviertel znalazła się w centrum walki różnych formacji o ustanowienie władzy. Urodzajny, liczący 2 200 m² kraj znajdował się to pod bawarską, to pod austriacką, a nawet na krótki czas pod francuską okupacją. W roku 1779 bawarski dotychczas Innviertel (Innbaiern) został przyłączony na mocy Pokoju w Cieszynie do Austrii. Od 1810 do 1816 roku wrócił na krótki czas do Bawarii, a następnie po podpisaniu Pokoju w Monachium stał się ostatecznie częścią Austrii. W sercu regionu leży miasteczko Ried im Innkreis. Już w 1857 roku otrzymało ono od cesarza Józefa I prawa miejskie. Dzisiaj Ried liczy 12 tysięcy mieszkańców.
Ried w okresie adwentu © Oberösterreich Tourismus GmbH, Michael Groessinger
Rodzina Schwanthalerów, „dynastia” mistrzów rzeźbiarstwa z Ried
Piętno artystyczne odcisnęli na Ried działający tu prawie dwa wieki artyści z rodziny Schwanthaler. Hans Schwabenthaler, założyciel tej dynastii artystów, przybył do Ried w roku 1632 z okolic Altötting. Syn Hansa Schwabenthalera, Thomas, kontynuował dzieło swojego ojca. Nauki pobierał u mistrzów włoskich i używał od 1679 roku nazwiska Schwanthaler. Uznawany jest za najwybitniejszego barokowego rzeźbiarza z rejonu Innviertel. Zmarł w 1707 roku w wieku 73 lat. Jego wnuk, Johann Peter zwany Starszym, rozpoczął swoją karierę jeszcze w Bawarii, ale od 1779 roku Innviertel był już prowincją austriacką. Czterech członków rodziny prowadziło jednocześnie działalność artystyczną i zajmowało się rzeźbiarstwem. Ale czasy się zmieniły. Na początku XIX wieku wielu artystów opuściło Innviertel i ruszyło w kierunku Monachium. Podobnie też rodzina Schwanthalerów, która w nowym otoczeniu mogła raz jeszcze nawiązać do dawnej świetności artystycznej swoich przodków. Ludwig Michael Schwanthaler wykonał słynną alegorię Bawarii dla Monachium oraz pomnik Mozarta dla Salzburga, stojący do dziś niezmiennie na placu Mozarta.
Wędrówka Szopki Cichej Nocy z Oberndorfu do Ried im Innkreis
Przedziwne są dzieje szopki betlejemskiej z Oberndorfu, przed którą Gruber i Mohr po raz pierwszy śpiewali swoją kolędę. Trafiła ona okrężną drogą do regionalnego muzeum etnograficznego w Ried i zalicza się dziś do najcenniejszych eksponatów tutejszej kolekcji.
Po rozbiórce kościoła św. Mikołaja w Oberndorfie w latach 1906 – 1913 szopki nie przeniesiono do nowo wybudowanej świątyni. Dostało je jako prezent Zgromadzenie Sióstr Szkolnych w Oberdorfie. W czasach kryzysu gospodarczego zakonnice sprzedały szopkę handlarzowi, który z kolei sprzedał ją w 1926 roku proboszczowi w St. Pantaleon. Wraz z całą kolekcją księdza szopka trafiła jako darowizna do muzeum w Ried.
Oryginalna szopka betlejemska z Oberndorfu wystawiana jest obecnie w muzeum w Ried im Innkreis © Stadtmarketing Ried
Śladami „Cichej nocy!“ w Ried im Innkreis:
- Regionalne museum etnograficzne (Museum Innviertler Volkskundehaus) przy Kirchplatz mieści oryginalną Szopkę Cichej Nocy z nie istniejącego już kościoła św. Mikołaja w Oberndorfie. Jest to szopka kościelna zbudowana około 1800 roku według wzorów weneckich, wypełniona figurkami typowymi dla obszarów rzek Inn i Salzach. Sceny biblijne przeniesiono zwyczajem tamtych czasów do lokalnych realiów. Pasterze ubrani są w stroje chłopskie i tradycyjne stroje flisackie. Jedna z wieśniaczek nosi na głowie czarną chustkę. Ponad sto figurek ma głowy wykonane z wosku, ramiona i nogi wystrugane z drewna, natomiast ich korpus upleciony jest z drutu. Muzeum posiadające imponujące zasoby, prezentuje także pokaźny zbiór rzeźb artystów z rodu Schwanthalerów.
- Spacer po miasteczku Ried im Innkreis rozpoczyna się pod muzeum etnograficznym na placu przed kościołem. Droga wiedzie uliczką Kirchengasse po prawej stronie do wąskiego przejścia prowadzącego na główny plac miejski. Plac w kształcie nierównomiernego łuku dzieli Fontanna ze statuą Dietmara. Za pierwotnie gotyckim ratuszem idziemy w lewo do kamienicy Hauptplatz 10. Pod wykuszem umieszczony jest tam osobliwy fresk z obejmującymi się błaznami. Jest ich dwóch, ale napis nad nimi głosi „Unser sein Drey“ czyli „Jest nas trzech“. Czyżby trzecim błaznem był obserwujący? Kiedy spojrzymy w górę, zobaczymy w domu zamieszkiwanym niegdyś przez osobę sędziego okna pokoju, w którym nocował cesarz Napoleon. Na końcu Górnego Placu szlak zakręca na lewo na Stelzhamerplatz. W kamienicy nr 10 Franzowi Xaverowi Gruberowi wręczono świadectwo uprawniające do wykonywania zawodu nauczyciela. Za zakrętem w lewo zaczyna się uliczka Schwanthalergasse, w której mieści się dom rodu wybitnych artystów. Pamiątkowy fryz z portretami trzech najbardziej znaczących rzeźbiarzy z tej rodziny powstał w 1868 roku. Punktem kulminacyjnym spaceru jest kościół parafialny pw. Św. Piotra i Pawła. Rzeźbiony wystrój świątyni pochodzi w większej części z warsztatu Schwanthalerów. Niezwykłym przykładem mistrzostwa jest „Scena na Górze Oliwnej” w jednej z kaplic, dzieło Thomasa Schwanthalera.
Fragment oryginalnej szopki betlejemskiej z nieistniejącego już dzisiaj kościoła św. Mikołaja w Oberndorfie, do podziwiania w muzeum w Ried im Innkreis © Museum Ried
