Jest koniec sierpnia 1920 roku. Europa przygnieciona ciężarem następstw I wojny światowej stara się zaprowadzić pokój. Stary kontynent szuka nowego porządku, ludzie pragną wrócić do normalności. W Salzburgu, ponad dachami Starego Miasta, niesie się po raz pierwszy teatralny okrzyk „Jeeeedeeeeermaaaann”. Wraz z wystawieniem „Moralitetu o życiu i śmierci bogatego człowieka“ doczekała się realizacji idee założycieli festiwalu muzycznego i sztuk scenicznych, Hugo von Hofmannsthala i Maxa Reinhardta. Od tej pory w rodzinnym mieście Mozarta, „w sercu serca Europy“, mieli się co roku spotykać najwybitniejsi artyści ze świata opery i teatru. W manifeście założycielskim z 1917 roku Max Reinhard podkreśla, że w Salzburgu ma zaistnieć „z każdej dziedziny tylko to co najlepsze”. Festiwal muzyczny i sztuk scenicznych, który został zainaugurowany 22 sierpnia 1920 roku sztuką „Jedermann“, zalicza się dzisiaj do najbardziej prestiżowych festiwali na świecie. O wyjątkowości imprezy decyduje połączenie w niej opery, teatru i koncertów na najwyższym poziomie artystycznym.
Dzielnica Festiwalowa w sezonie koncertowym, z prawej Wielki Dom Festiwalowy © Tourismus Salzburg GmbH, Bryan Reinhardt
Miasto jako scena
„Całe miasto jako scena“ – tak założyciele Festiwalu Salzburskiego, Max Reinhardt, Hugo von Hofmannsthal i Richard Strauss, sformułowali sto lat temu swoje wizje artystyczne. Ich dążenia doczekały się realizacji i są aktualne po dziś dzień. Na czas sezonu festiwalowego Salzburg przechodzi istną metamorfozę, przeobrażając się w jedną wielką scenę, na której spotykają się światowej sławy artyści, elity i prominencja ze świata polityki, kultury, gospodarki itd. Sukces festiwalu opiera się na trzech filarach: bogatym i atrakcyjnym programie, oferującym operę, teatr i koncerty, na udanym połączeniu letniego wypoczynku z obcowaniem z kulturą oraz na szczególnej atmosferze, jaką emanuje wpisane na listę UNESCO zabytkowe centrum miasta.
Inscenizacja sztuki „Jedermann” na Placu Katedralnym © Neumayr/Leo
Kilka słów o historii i rozwoju festiwalu
Wielki festiwal i wielkie nazwiska: z historią Festiwalu Salzburskiego związanych jest wiele osobistości świata kultury, wśród których wyróżniają się: Max Reinhardt, Hugo von Hofmannsthal i Herbert von Karajan.
Pomysł powołania do życia festiwalu muzycznego w Salzburgu, jako kontynuacji wielowiekowej tradycji kulturalnej miasta, zrodził się już pod koniec I wojny światowej. Realizowali go znani artyści, między innymi reżyser Max Reinhardt, poeta i dramaturg Hugo von Hofmannsthal oraz kompozytor Ryszard Strauss. Godzina narodzin festiwalu wybiła 22 sierpnia 1920 roku, wraz z wystawieniem na placu przed katedrą sztuki „Jedermann“ – moralitetu o życiu i śmierci bogatego człowieka. W kolejnych sezonach program festiwalowy wzbogacały koncerty i opery.
Dzisiaj Festiwal Salzburski zalicza się najznakomitszych festiwali muzycznych na świecie, choć w swojej historii przeżywał także niepewne chwile. W czasie II wojny światowej przyszłość imprezy stanęła nawet poważnie pod znakiem zapytania. Fakt, że w latach powojennych szybko powrócił do dawnej świetności i jest obecnie kilkutygodniową imprezą o międzynarodowej renomie, zawdzięcza zaangażowaniu znamienitych dyrektorów artystycznych.
Największe piętno wywarł na Festiwalu Salzburskim jeden z największych dyrygentów XX wieku, Herbert von Karajan. Od momentu powołania na stanowisko kierownika artystycznego do śmierci w 1989 roku kształtował on wizerunek festiwalu jak nikt inny. Nadał mu rangę imprezy międzynarodowej, był inicjatorem budowy Wielkiego Domu Festiwalowego i założyłem Festiwalu Wielkanocnego. Jego następcy, wśród których wyróżnili się Gerard Mortier, Peter Ruzicka i Alexander Pereira, przejęli po Karajanie wielkie imperium artystyczne, które okazywało się czasem trudnym dziedzictwem.
Festiwal Salzburski, mimo długiej tradycji, działa z duchem czasu. Respektując swoją spuściznę artystyczną, sięga po nowe idee i stale powiększa repertuar o nowe elementy. Ważny swój filar, jakim jest muzyka Mozarta i Straussa, wzbogaca o dzieła kompozytorów współczesnych, przez co otwiera się na nowe warstwy publiczności. Mówiąc zwięźle, rozwija się w kierunku imprezy artystycznej „dla każdego“!
Możesz odtworzyć ten film, naciskając na przycisk poniżej. Przez aktywację integracji przeglądarka wymieni dane z właściwym dostawcą zewnętrznym. Obecna strona nie ma wpływu na treść, rodzaj, przechowywanie i przetwarzanie tych danych ani dostępu do nich. Klikając na przycisk, zezwalasz na plik cookie agreedtoyoutube. Zgodę na wykorzystanie tego pliku możesz odwołać w ustawieniach prywatności i bezpieczeństwa.
Trzy filary festiwalu
Festiwal Salzburski opiera się o trzy filary artystyczne, którymi są opera, teatr i koncerty.
Opera: Nie ma oczywiście Festiwalu Salzburskiego bez oper Wolfganga Amadeusza Mozarta, ale jest też miejsce dla dzieł innych znanych twórców. W Wielkim Domu Festiwalowym, w Skalnej Ujeżdżalni Koni i na małej scenie „Haus für Mozart” wystawiane są także dzieła wielkich włoskich kompozytorów oraz dzieła współczene. Występują w nich największe gwiazdy sceny operowej, najznamienitsi soliści.
„Wesele Figara” Wolfganga Amadeusza Mozarta © Tourismus Salzburg
Teatr: Zaczerpnięty ze średniowiecznych motywów moralitet o życiu i śmierci bogatego człowieka pt. „Jedermann” jest od pierwszej edycji festiwalu stałym punktem programu. Program uzupełniają sztuki znanych austriackich autorów, takich jak Thomas Bernhardt (w centrum uwagi w 2016 roku) oraz przedstawicieli światowej klasyki, jak choćby W. Szekspir i Samuel Beckett.
Nieśmiertelny „Jedermann” Hugo von Hofmannsthala © Tourismus Salzburg GmbH, Bryan Reinhart
Koncerty: Koncerty solistów, koncerty kameralne, poranki muzyczne i koncerty symfoniczne: tutaj przeważa muzyka klasyczna, choć każdego roku wysłuchać też można wybitnych współczesnych twórców. Dzięki Filharminikom Wiedeńskim Festiwal Salzburski pozyskał jedną z najlepszych orkiestr symfonicznych świata, ale i wśród solistów jest wiele światowych sław.
Festiwal Salzburski © Tourismus Salzburg GmbH
Lokalizacje
Produkcje Festiwalu Salzburskiego wystawiane są w 15 różnych miejscach na salzburskiej starówce i poza nią. Oto najważniejsze lokalizacje:
Dzielnica Festiwalowa: Większa część imprez ma miejsce w samym sercu Starego Miasta. Trzy sale koncertowo-operowe – Wielki Dom Festiwalowy (Großes Festspielhaus), Skalna Ujeżdżalnia Koni oraz mała sala koncertowo-operowa w dawnej zimowej ujeżdżalni koni, „Haus für Mozart” goszczą lwią część imprez. Tradycyjne spektakle sztuki „Jedermann” odbywają się niezmiennie od początków imprezy na scenie rozstawionej przed Salzburską Katedrą, na placu atedralnym (Domplatz). Tylko brzydka pogoda „przegania” je pod dach Wielkiego Domu Festiwalowego. Koncerty organizowane są w Kościele Uniwersyteckim, kościele św. Piotra oraz w Katedrze. Koncerty odbywają się także w Mozarteum, w Wielkiej Aulii Uniwersyteckiej oraz w pobliskiej SZENE SALZBURG (dawniej Republic).
Wielki Dom Festiwalowy (Großes Festspielhaus): Podczas jego budowy wielkim wyzwaniem było umieszczenie gmachu operowo teatralnego między liczącą sobie ponad trzysta lat fasadę dawnych stajni dworskich a Wzgórze Mnichów. Trzeba było do tego usunąć dziesiątki metrów sześciennych skały. Plany przygotował wybitny salzburski architekt, Clemens Holzmeister. W dniu 26 lipca 1960 roku Wielki Dom Festiwalowy został uroczyście otwarty operą Richarda Straussa‘ „Kawaler srebrnej różyalier“ pod dyrekcją Herberta von Karajana. Plan widowni zbliżony do kwadratu, o bocznej długości 35 m oferuje od parteru po loże idealne warunki akustyczne i optyczne dla 2179 widzów.
Wielki Dom Festiwalowy jest głównym teatrem operowym i koncertowym w Salzburgu © Tourismus Salzburg
Skalna Ujeżdżalnia Koni (Felsenreitschule): Letnia ujeżdżalnia koni arcybiskupich powstała w Salzburgu w miejscu kamieniołomu, t którego pobierano konglomerat do budowy katedry. Pod koniec XVII wieku przeznaczenie tego miejsca zmienił książę-arcybiskup Johann Ernst Thun. Zlecił on wybiciew ścianie kamieniołomu 96 arkad na trzech poziomach, by móc z nich oglądać pokazy jazdy konej i walki zwierząt. Na początku XX wieku Max Reinhardt podsuną pomysł, by dawną Zimową Ujeżdżalnię Koni (dzisiaj sala „Karl-Böhm-Saal”) i Letnią Ujerzdzalnię Koni przekształcić w sale teatralne i koncertowe. W 1926 r. na deskach Letniej Ujeżdżalni Koni wysatwiono pierwszą sztukę w ramach Festiwalu Salzburskiego.
Sklana Ujeżdżalnia Koni. Pod wykutymi w skale arkadami zasiadali dawniej salzburscy arcybiskupi i ich zacni goście © Tourismus Salzburg
Dom dla Mozarta (Haus für Mozart): Na miejscu dawnej Zimowej Ujeżdżalni Koni wzniesiono w 1925 roku prowizoryczny Mały Dom Festiwalowy, który z biegiem kolejnych dziesięcioleci doświadczył wielu adaptacji. Tak zwany Mały Dom Festiwalowy został przebudowany na Dom dla Mozarta w trzech etapach, które zakończyły się w Roku Mozartowskim 2006. W ten sposób powstał nowoczesny gmach operowo-teatralny oferujący optymalną akustykę, świetną widoczność, a także 1580 miejsc na widowni. Trzy główne domy festiwalowe można zwiedzać codziennie o godz. 14.00 z przewodnikiem. Jest to oferta dla turystów indywidualnych. Posiadacze Salzburg Card uczestniczą w ziwedzaniu gratis. Przewodnictwo dla grup możliwe jest po wcześniejszej rezerwacji terminu.
W sezonie festiwalowym Dzielnica Festiwalowa wypełnia się gwarem © Tourismus Salzburg, G.Breitegger
Pałac Leopoldskron: nazywany jest „kolebką Festiwalu Salzburskiego”. Położony malowniczo nad stawem pałacyk został wybudowany w pierwszej połowie XVIII wieku jako posiadłość rodziny arcybiskupa Leopolda Antona Firmiana. To tu Max Reinhardt założył w 1920 roku, wspólnie z Hugo von Hofmannsthalem i Richardem Straussem, jak dotąt najważniejszy festiwal muzyczny i teatralny świata. Przez kolejnych 20 lat wspaniała barokowa budowla służyła założycielowi Festiwalu jako posiadłość mieszkalna. Kiedy Reinhard nabył jł w kwietniu 1918 roku, znajdowała się w zrójnowanym stanie. Max Reinhardt wyremontował duże części pałacu i tchnął w niego nowe życie, dzięki wysttawianym tu produkcjom teatralnym i odwiedzającym go artystom i przyjaciołom. Artyści z różnych dziedzin sztuki, muzycy, literaci i aktorzy spotykali się w Salzburgu, by zainicjować nową erę. Niestety już wkrótce cień na ich starania rzuciły nowe wydarzenia polityczne: w 1938 roku pałac został skonfiskowny przez narodowych socjalistów. Max Reinhardt został uwłaszczony i zmuszony do emigracji. Nigdy więcej nie wrócił już Leopoldskron. Od 1947 roku mieści się tu amerykański instytut edukacyjny „Salzburg Global Seminar“. W 1964 roku Hollywood wykorzystał romantyczne otoczenie pałacu jako plener do oscarowego filmu „Dźwięki muzyki“. Dzisiaj pałac i otaczający go park są dostępne tylko gościom hotelu „Schloss Leopoldskron“ oraz uczestnikom odbywających się tu konferencji i imprez. Jubileuszowy Festiwal Salzburski zaprasza w ramach projektu „Šwiat wczorajszy“ (od 6 do 9 sierpnia 2020) do poznania tej niezwykłej budowli.
Pernerinsel: najciekawszą lokalizacją Festiwalu Salzburskiego poza salzburskim Starym Miastem jest Stara Salina na wyspie Pernerinsel w leżącym 20 km na południe od Salzburg miasteczku Hallein.
Festiwal pod chmurką dla każdego
W sezonie festiwalowym plac Kapituły odwiedza ok. 2 tyś. osób dziennie. Zwykle późnym popołudniem i w godzinach wieczornych. Co ich tu przyciąga? Festiwal muzyczny open air. To udana kooperacja Festiwalu Salzburskiego, stacji telewizyjnej ORF Salzburg, Siemensa oraz firmy Unitel, działająca pod nazwą „Siemens Fest>Spiel>Nächte”. Trwający pięć tygodni festiwal na świeżym powietrzu zalicza się do największych w Europie imprez kulturalnych w miejscach publicznych. Jest ponadto bezpłatnym wydarzeniem artystycznym dla wszystkich tych, dla których nie starczyło biletów w salach koncertowych. Zarówno dla mieszkańców miasta, jak i dla przyjezdnych z całego świata.
Spotkanie z kulturą pod gołym niebem, w bezpośrednim sąsiedztwie barokowej katedry, z widokiem na średniowieczny zamek warowny – tak wyjątkowej atmosfery nie zapewnią nam nawet słynne Domy Festiwalowe. Taką scenerię oferuje Kapitelplatz podczas Siemens Fest>Spiel>Nächte. Aby obejrzeć dawne i nowe produkcje festiwalowe, możemy zasiąść wygodnie w rzędach krzeseł, zająć miejsce w namiocie restauracyjnym czy przystanąć na placu przechodząc przypadkowo.
Podczas festiwalu Siemens Fest>Spiel>Nächte możemy przypomnieć sobie spektakle minionych lat. Transmitowane są również aktualne inscenizacje, czasami nawet premiery. W ramach transmisji na żywo można obejrzeć także spektakle, które równolegle wystawiane są w Wielkim Domu Festiwalowym. Transmisja koncertów rozpoczyna się o godzinie 18:00, opery obejrzymy od 20:00. Aby móc szczycić się przydomkiem „festiwalu dla każdego”, trzeba zdobyć też uwagę najmłodszej publiczności. Dla niej oferowana jest na placu Kapituły osobna imprezy o nazwie Kinder>Festival. Jest to barwna mozaika rozmaitych form artystycznych, od opery, poprzez teatr, po balet. Przyjemna i dostosowana do potrzeb dzieci oferta kulturalna kształtuje gusta dorastającego pokolenia publiczności festiwalowej. Program dla dzieci rozpoczyna się o godzinie 16:00.
Impreza pod gołym niebem możliwa jest dzięki nowoczesnej technice audio i wideo. Ekran LED sprawdza się znakomicie przy świetle dziennym i dostarcza wspaniały obraz nawet w jaskrawmy świetle słonecznym. Specjalny system dźwiękowy z symulacją przestrzenną zapewnia znakomitą akustykę. Aby festiwal Fest>Spiel>Nächte mógł być dla widzów przyjemnością doskonałą, godzinę przed rozpoczęciem transmisji swoje podwoje otwiera gastronomia. W namiotach restauracyjnych z otwartym widokiem na ekran podawane są kulinarne przysmaki, od zimnych przystawek, poprzez specjały z grilla, po wyszukane desery.
Noce festiwalowe pod patronatem Siemensa na placu Kapituły ze średniowieczną twierdzą w tle © Tourismus Salzburg, Breitegger Günter
Inne festiwale muzyczne w Salzburgu
Oprócz głównego Letniego Festiwalu Salzburskiego odbywają się w Salzburgu dwa inne znaczące festiwale muzyczne, Festiwal Wielkanocny i Festiwal w Zielone Świątki. Oba miasto zawdzięcza Herbertowi von Karajanowi, a ich korzenie tkwią w Letnim Festiwalu Salzburskim. Niekture produkcje festiwalowe, najczęściej opery, tych festiwali wystawiane są w innych operach na świecie, ale także w ramach Festiwalu Salzburskiego latem. Obie imprezy trwają znacznie krócej i są bardziej elitarne niż impreza, z której się wywodzą, a która trwa bez przerw przez 6 tygodni.
Festiwal Wielkanocny
Salzburski Festiwal Wielkanocny powstał w 1967 roku z inicjatywy Herberta von Karajana. Początkowo miał być uzupełnieniem Letniego Festiwalu Salzburskiego, lecz już w krótkim czasie zdobył sobie renomę samodzielnego, prestiżowego wydarzenia kulturalnego o randze międzynarodowej. Idea Herberta von Karajana, by stworzyć w mieście Mozarta dodatkową imprezę muzyczną i wypełnić nią okres Wielkanocy, zakładał poszerzenie oferty istniejącego festiwalu, ale ten nie miał być tylko suplementem wydarzenia letniego, lecz posiadać swój własny, odrębny profil. Idea ta mogła zostać zrealizowana tylko dzięki współpracy z wybitnymi reżyserami, znamienitymi artystami i dzięki wysokonakładowym produkcjom. W 2017 roku festiwal obchodził 50-lecie swojego istnieia. W 2020 powraca na salzburskie sceny po raz 53. Trwa w sumie 10 dni i zachwyca za każdym razem jedną, główną produkcją operową i wieloma świetnymi koncertami. Dowiedz się więcej o tej ważnej imprezie artystycznej!
Program w 2020 roku
W 2020 roku obejrzymy operę „Don Carlo” Verdiego w wyjątkowej, czteroaktowej wersji. Inscenizatorką opery jest Vera Nemirova. Znakomita jest również obsada. Na scenie wystąpią między innymi: Anja Harteros jako Elisabetta, Yusif Eyvazov jako Don Carlo oraz Ildar Abdrazakov jako Filippo II. Ponadto w programie znalazła się prapremiera dzieła zleconego Sofii Gubaiduliny „Gniew Boży”. Nagroda Herberta von Karajana zostanie przyznana w 2020 roku wybitnej skrzypaczce, Janine Jansen, grającej koncerty skrzypcowe Beethovena.
Koncert festiwalowy w Skalnej Ujeżdżalni Koni © Tourismus Salzburg GmbH
Festwial w Zielone Świątki
Salzburski Festiwal w Zielone Świątki jest stałym punktem salzburskiego kalendarza wydarzeń artystycznych od 1973 roku. Jako wiosenna impreza muzyczna jest znakomitym uzupełnieniem oferty Letniego Festiwalu Salzburskiego! Historię imprezy od momentu jej powstania kształtowały znamienite osobistości. Ponieważ miała być niezależną instytucją z własną linią programową, znacznie różnie się od Festiwalu Salzburskiego i Festiwalu Wielkanocnego. Na początku na kształt programu miał wpływ prawie wyłącznie Herbert von Karajan i prowadzeni przez niego Fiharmonicy Berlińscy. Od 1982 roku mogli tu występwać także inni dyrygenci i inne orkiestry. Do śmierci Herberta von Karajana w 1989 roku dominowały dzieła Antona Brucknera, po odejściu wilekiego dyrygenta festiwal zagubił swąj motyw wiodący. Dopiero w 1997 roku, dlawyraźnego odróżnienia od pozostałych salzburskich festiwali, poświęcono się kompozytorom okresu baroku. Od 2007 roku pochodzący z Neapolu Riccardo Muti stawiał w centrum uwagi wielkich kompozytorów XVIII wieku ze swojej ojczyzny. Dziś kierownictwo artystyczne spoczywa w ręku Cecilii Bartoli. Dowiedz się więcej o tym wiosennym festiwalu w Salzburgu.
Program w 2020 roku
Cecilia Bartoli nadała tegorocznej edycji festiwalu tytuł: „Le couleur du temps – Kolor czasu“, chcąc zaprezentować publiczności życie i twórczość śpiewaczki operowej, Pauliny Viardot-Garcíi. Festiwal w Zielone Świątki zostanie uroczyście otwarty inscenizacją opery buffa „Don Pasquale” Gaetano Donizettiego. W rolę Noriny wcieli się Cecilia Bartoli, która nawiąże do legendarnej Noriny z 1845 roku w Sankt Petersburgu, którą była właśnie Paulina Viardot-García. Sztuka pasuje znakomicie do setnego jubileuszu Festiwalu Salzburskiego, gdyż w całej historii festiwalu widniała w jego programie już sześć razy. Ponadto „Don Pasquale” był też pierwszą operą festiwalu, która nie wyszła spod pióra Mozarta. Kolejnym przebojem festiwalu będzie uroczysty koncert pt. „Une affair de famille“.
Uroczysty koncert w ramach Festiwalu w Zielone Swiątki © Tourismus Salzburg
